Współczesne miasto Radlin rozciąga się na obszarze 12,53 km², tuż przy Drodze Krajowej nr 78 relacji Gliwice-Bohumin (CZ) oraz na trasie kolejowej Katowice-Chałupki. Centrum miasta stanowią tereny niegdysiejszej gminy Biertułtowy oraz silnie zurbanizowany i industrialny obszar wokół KWK Marcel, z zabytkowym XIX-wiecznym osiedlem-ogrodem wybudowanym w stylu wczesnego modernizmu klasycznego (Kolonia Emma w Radlinie).

    Głównymi pracodawcami na terenie miasta są duże zakłady przemysłowe, Kopalnia Węgla Kamiennego “Marcel”, Koksownia “Radlin” oraz Elektrociepłownia “Marcel”.

    Pochodzenie nazwy miasta

    Nazwa Radlin jest nazwą dzierżawczą o bardzo rzadkim na terenie Śląska przyrostku –in. Radlin to własność pana o imieniu lub nazwisku Radło. Niektórzy wywodzą nazwę od uprawy roli. Radlić znaczy zaorywać pole przy pomocy prymitywnego narzędzia drewnianego radła. Tylko mała część tego narzędzia była żelazna, mianowicie radlica, która miała kształt sercowaty i stała się herbem Radlina. Według wodzisławskiego kronikarza Franciszka Henke najstarsza wzmianka o Radlinie pochodzi z roku 1355. Informacja ta dotyczy umowy kupna-sprzedaży zawartej pomiędzy Konradem z Radlina a Janem von Rudosdorf z Rydułtów. 

    Najstarsze wzmianki dotyczą Biertułtów, centralnego obszaru dzisiejszego Radlina. (fot. archiw.)

    Kolonia Emma w Radlinie (początki XX wieku). Fot. archiw.

    Wcześniejsza jest pierwsza historyczna wzmianka o Biertułtowach, dzielnicy Radlina. W dokumencie datowanym na rok 1228 wymienia się Biertułtowy i Rydułtowy jako majętności księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza. Ten sam dokument przytacza rybnicki kronikarz Franciszek Idzikowski w rozprawie „Dzieje miasta Rybnika i dawnego państwa rybnickiego na Górnym Śląsku”-„… około roku 1228 należały Rydułtowy i Biertułtowy pod koronę księstwa raciborskiego…”. Stąd też można wyciągnąć wniosek, że już w 1228 roku Biertułtowy istniały, przy czym dokładnej daty określić nie można.

    Biertułtowy to nazwa utworzona od imienia chrześcijańskiego, nie spolonizowanego Bertolda. W późniejszych latach nazwa ulegała zmianom: 1300 – Bertoldi villa, 1517 – Ves Birtułtow, 1581 – Bertultowicz, 1652 – Bertoldi villa, 1784 – Birtultow. Na przestrzeni wieków, niezależnie od przynależności państwowej ziemi rybnicko-wodzisławskiej, a także języka, w której pisana była nazwa Biertułtowy, zawsze występuje w niej podstawa słowotwórcza „Biertułt” lub „Bertold”.
    Nazwy pozostałych dwóch dzielnic Radlina: Głożyn i Obszar należy zaliczyć do nazw geograficznych. W przypadku dzielnicy Obszary chodzi o rozległy teren. Pierwsza wzmianka o istnieniu folwarku Obszary pochodzi z 1696 roku. Nazwę Głożyny niektórzy wywodzą od wyrazu głóg, a niektórzy o wyrazu głazin – miejsca wydobywania głazów. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1874 roku jako niemiecka nazwa Glasin.

    Obszar miasta

    Radlin to miasto administracyjnie znajdujące się w województwie śląskim. Zajmuje 12,53 km2 powierzchni i liczy około 18.500 mieszkańców. Prawa miejskie uzyskał na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 1954 roku. Odrębne dotychczas, ale blisko siebie położone osady: Biertułtowy, Radlin Dolny, Radlin Górny, Obszary, Wypandów i Głożyny – uległy zespoleniu tworząc zwartą gminę Radlin z ośrodkiem administracyjnym w Biertułtowach.

    Reforma administracyjna w 1975 roku spowodowała włączenie Radlina, Pszowa, Rydułtów i Marklowic do Wodzisławia Śląskiego. Dzielnica Radlin zajmowała wtedy 25% powierzchni miasta Wodzisławia Śląskiego.

    1 stycznia 1997 roku, w wyniku referendum, Radlin ponownie stał się miastem. W jego skład wchodzą dawne miejscowości: Biertułtowy, Głożyny i Obszary. Miejscowości Radlin Górny i Radlin Dolny – wchodzące niegdyś w skład Radlina – są dziś dzielnicami Wodzisławia Śląskiego. Miasto od północy graniczy z Rydułtowami i Rybnikiem, od zachodu z Pszowem, od wschodu z Marklowicami, zaś od południa z Wodzisławiem Śląskim,

    Radlin posiada dogodne powiązania komunikacyjne. Położony jest w niedalekim sąsiedztwie doliny górnej Odry u wylotu Bramy Morawskiej. To wielkie obniżenie między Sudetami a Karpatami od dawna stanowiło naturalne połączenie komunikacyjne między południem a północą kontynentu. Już w początkach naszej ery, w czasach Cesarstwa Rzymskiego wiódł przez Bramę Morawską rzymski „szlak bursztynowy”. Teren Radlina znajdował się na trasie tego ważnego wówczas ciągu komunikacyjnego. Potwierdzeniem przebiegu tego szlaku mogą być znaleziska monet rzymskich w pobliżu Wodzisławia i Radlina.

    Radlin leży w połowie drogi łączącej Gliwice i Ostrawę. Z Wodzisławiem i Rybnikiem łączy je sieć autobusowej komunikacji miejskiej oraz komunikacja kolejowa. Z Radlina blisko jest do drogowego przejścia granicznego z Czechami w Chałupkach. Miasto znajduje się również niedaleko planowanej autostrady Północ-Południe.

    Epoka prehistoryczna

    Ziemia rybnicka i wodzisławska ze względu na swe położenie na przedpolu Bramy Morawskiej była dogodnym miejscem i punktem styku oraz przepływu prądów kulturowych z południa na północ, a także przechodzenia grup ludności w odwrotnym kierunku. Ślady dawnych kultur, mimo to że ubogie, dowodzą występowania form życia pierwotnych mieszkańców tej ziemi. Najstarsze znaleziska w pobliżu Rybnika sięgają czasów starszej epoki kamienia. Nie dają one jednak podstaw do jednoznacznych twierdzeń o obecności człowieka przed 10 tys. lat p.n.e na tym terenie. Więcej dowodów przemawiających za takim stanem rzeczy pochodzi ze środkowej epoki kamienia. Są to jednak luźne znaleziska krzemienne.

    Wiedza o późniejszym okresie tj. młodszej epoki kamienia (neolit) odnosi się do luźnych, okolicznościowych znalezisk, w tym również wykopaliskowych. Na ziemi rybnicko-wodzisławskiej natrafiono na ślady osadnictwa różnych kultur znajdując w ziemiankach mieszkalnych jamy o charakterze gospodarczym. Pojedyncze znaleziska odkryto w Brzeziu, Czyżowicach, Łaziskach, Radlinie, Niedobczycach oraz Lyskach. W miejscowościach tych można się domyśleć istnienia osad neolicznych.

    Wzmianki te dowodzą, że ziemia rybnicko-wodzisławska kryje pozostałości życia pierwotnych jej mieszkańców, które mogą być znajdowane nawet i dziś.

    W epoce piastowskiej i pod rządami czeskimi

    Od X wieku terytorium plemienne Gołężyców / Gołęszyców (zwanych również Golęszycami, z czeskiego Holasici lub Holasicové, po niemiecku zaś Golensizen)  – plemienia Słowian z grupy lechickiej, które zamieszkiwało tereny u źródeł Odry, na południowy wschód od pasma Jeseników, a na północny zachód od źródeł rzeki Wisły – głównie obszary u wylotu Bramy Morawskiej (ziemia cieszyńska, raciborska i rybnicko-wodzisławska. Tereny te należały wpierw do Czech, następnie – tuż przed Chrztem Polski w 966 roku, zostały przyłączone do powstającego państwa Mieszka I.
    W latach 1037-1050 Śląsk znalazł się ponownie pod panowaniem czeskim, w wyniku najazdu księcia Brzetysława I.  Odzyskał go dla Polski Kazimierz Odnowiciel. Po śmierci Bolesława Krzywoustego (1138 roku) w wyniku testamentu, w którym ustanowił zasadę pryncypatu, rządzić mieli jego synowie. Najstarszy syn Władysław otrzymał oprócz dziedzicznej dzielnicy śląskiej ziemię krakowską, sandomierską oraz lenno pomorskie. Po wygnaniu Władysława w 1146 roku w posiadanie Śląska weszli jego synowie Bolesław Wysoki i Mieszko I zwany Plątonogim.

    Występowanie w XII wieku nazwy miejscowości Biertultowice i późniejsza wzmianka w dokumentach klasztornych z roku 1243 przemawiają za tym, że prawdopodobnie miejscowość ta już istniała. Od początku była to wieś książęca, osadzona na prawie polskim.

    W 1239 roku władzę obejmują Mieszko II i Władysław, synowie Kazimierza. Obydwaj uczestniczyli w walkach z Tatarami, którzy w 1241 podjęli wyprawę na Węgry, przy czym część z nich skierowała się na południową Polskę. Marszruta zagonów tatarskich przebiegała również przez ziemię rybnicko-wodzisławską. Jeden z zagonów tatarskich przeszedł przez Żory-Wodzisław-Pszów i przeprawił się przez Odrę w rejonie Raciborza. Jak głosi legenda, oddział Tatarów oblegający zamek w Wodzisławiu poniósł klęskę w wyniku zastosowania przez radlińskich chłopów fortelu. Dosiadali oni, według legendy, przeważnie klacze. Ustawili się w szyku bojowym na pagórku oddzielonym bagnami od Tatarów. Wiatr wiał za bagna w kierunku oblegających zamek Tatarów, co spowodować miało zamęt wśród koni tatarskich, które poniosły większość jeźdźców na bagna.

    Po śmierci Mieszka II w 1246 roku księstwo raciborskie odziedziczył jego brat Władysław Opolski. Jego czterej synowie w 1281 roku podzielili księstwo opolsko-raciborskie między siebie. Rybnik i Wodzisław weszły w skład księstwa raciborskiego, którego władcą został Przemko. Jego syn Leszek złożył hołd lenny (1327r.) władcy Czech Janowi Luksemburskiemu. Od tej pory, aż do wymarcia ostatnich Piastów (1522 roku), dynastia ta panuje na ziemi rybnicko-wodzisławskiej, jednakże rządzi tymi włościami z woli królów czeskich. W okresie tym wsie w okolicach Rybnika i Wodzisławia zmieniły swoją lokację z prawa polskiego na niemieckie. Było ono korzystniejsze, osadnicy byli ludźmi wolnymi na warunkach umowy. Chłopi nie uiszczali renty naturalnej w postaci produktów rolnych, a płacili podatek rolny. Ciążył na nich również obowiązek obrony kraju, poradlne (danina od radła), osęp (danina w zbożu).

    Pod zwierzchnia władzą Habsburgów

    Radlin, podobnie jak i cala ziemia rybnicko-wodzisławska znalazł się we władaniu Ferdynanda Habsburga – cesarza Austrii, który stał się zwierzchnikiem Śląska po śmierci Ludwika Jagiellończyka, króla Czech i Węgier. Stało się to na mocy traktatu zawartego w Wiedniu, między Zygmuntem Starym a cesarzem austriackim Maksymilianem.

    Władcy wiedeńscy potrzebowali znacznych środków na toczące się wojny z Turkami, a także na potrzeby swojego dworu. W tym celu postanowiono oddać część księstwa raciborskiego , do którego należały nasze tereny w zastaw możnych rodzinom szlacheckim. W ten sposób powstały tzw. Państwa stanowe – duże majątki ziemskie wyłączone spod administracji terenowej i zależne bezpośrednio od cesarza. Stolica takiego państwa stał się Rybnik, w którego skład weszło 27 okolicznych wiosek , wśród nich Biertułtowy. Natomiast Wodzisław wszedł w skład monarchii habsburskiej już jako centrum państwa stanowego, które powstało w 1502 roku, kiedy to król czeski ofiarował swojemu podskarbiemu miasto wraz z 25 okolicznymi wioskami, wśród których był Radlin. Tak więc ponad 200 lat Biertułtowy należały do Rybnickiego Państwa Stanowego. Były wsią małą, z jednym folwarkiem na Wypandowie. Natomiast Radlin należący do Wodzisławskiego Mniejszego Państwa Stanowego , był w owym czasie jedną z największych wsi w okolicy.

    Los mieszkańców wsi był godny pożałowania, bowiem właściciele nie troszczyli się o swoje dobra, a przede wszystkim koncentrowali się na zwiększaniu dochodów nie licząc się ze skutkami. Np. w roku 1678 panem na Rybniku był Jan Oppersdorf , który był winien kasie krajowej 3692 złote reńskie, 14 grajcarów i 3 halerze. Nie płacił długu, więc upoważniono hrabiego Prószkowskiego (właściciela Białej i Pruszkowa) do nałożenia na terenie państwa rybnickiego dodatkowych obciążeń pańszczyźnianych.

    W wieku XVII mamy pierwszą wzmiankę o właścicielu dóbr folwarku biertułtowskiego. Był nim Wilhelm Sobek z Konic ożeniony z Heleną z rodu Schweinichen do Lobrisch. Sprzedał on swoją część Pszowa Katarzynie Mrakschow z rodu Sedlnickich dnia 16 marca 1635 roku.

    Czasy rządów habsburskich nie zapewniły ziemi rybnicko-wodzisławskiej dobrych warunków rozwoju. Okres Habsburgów to czas regresu i postępującego ubożenia, to okres niespotykanego ucisku i skrajnej nędzy chłopów. W 1528 roku cesarz Ferdynand I wprowadził prawnie poddaństwo osobiste chłopów. Przepisy te uległy dalszemu zaostrzeniu w roku 1565. Tak zwane „przypisanie chłopa do ziemi” nie pozwoliło na opuszczenie wsi bez zgody pana. Olbrzymim ciężarem były obowiązkowe świadczenia na rzecz dziedzica, gdyż chłopi zostali pozbawieni własności ziemi. Obejmowały one: czynsz, daniny w naturze i robociznę w folwarkach należących do właściciela wsi. Obowiązkiem robocizny objęto również kobiety i dzieci. W skrajnych przypadkach robocizna obejmowała aż 6 dni w tygodniu. Do tego dochodziła dziesięcina dla kościoła. Ostre przepisy policyjno-porządkowe i częste kontrybucje na rzecz wojska stacjonującego w okolicy lub w czasie przemarszu były dopełnieniem złego.

    Pod rządami pruskimi

    Od roku 1742, tak jak i cały Dolny i Górny Śląsk, ziemia rybnicko-wodzisławska znalazła się pod rządami pruskimi. Bezpośrednio po wojnie 7-letniej (1763 rok) nastąpił intensywny rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej. O położeniu ludności wsi w dobrach rybnickich informują obowiązujące ich ciężary. Chłop był zobowiązany 6 razy w tygodniu po 1/2 dnia z 2 końmi odrabiać pańszczyznę, w czasie żniw natomiast przez 5 i 1/2 dnia. Zagrodnicy 6 razy w tygodniu po 1/2 dnia. Wykonywali prace ręcznie, a w czasie żniw przez 5 i 1/2 dnia. Chałupnicy 2 razy w tygodniu po 1/2 dnia, a przy młóceniu przez 6 dni po 1/2 dnia i otrzymywali za to co 17 korzec zboża.

    W roku 1788 rybnickie państwa stanowe odkupił król pruski Fryderyk Wilhelm II. Liczyło ono wówczas 432 chłopów. Jego własnością stał się również folwark biertułtowski.

    W latach 1847-1848 mieszkańców powiatu rybnickiego i pszczyńskiego dotknęła klęska głodu. Tylko w powiecie rybnickim zostało osieroconych około 10 tys. dzieci. Dla części z nich utworzono w Rybniku, Popielowie, Wodzisławiu, Rudach i Biertułtowach sierocińce. W 1856 roku biertułtowski sierociniec przekształcono w szkołę rolniczą. Znajdowała się ona w zabudowaniach tzw. dworu, które w części istnieją przy dzisiejszej ulicy Cmentarnej w Radlinie.

    Biertułtowy w 1855 roku miały 593 mieszkańców, a w 1861 roku- 632, w tym 582 katolików, 39 protestantów i 11 Żydów. Mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa, a ponadto zatrudniali się w położonych na terenie miejscowości kopalniach węgla kamiennego. Mieszkali w 103 zagrodach chłopskich i 77 prywatnych domach. Uprawiali 754 morgi ziemi. Do gminy biertułtowskiej należała osada Dołki z 3 domami, zamieszkałymi przez 12 osób. Ponadto Babia Góra, również z 3 zagrodami, także zamieszkałymi przez 12 osób.

    Obszary, miejscowość nie należąca do Biertułtów, były folwarkiem, do którego należało kilku zagrodników służebnych. W roku 1696 jako pan dziedziczny tej posiadłości wiejskiej występuje Fryderykk von Rousetz. W 1797 roku hrabina von Dyrhn założyła przy folwarku kolonię dla 8 kolonistów o pierwotnej nazwie Romanshof.

    Intensywny rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej i towarzyszące mu maksymalne wykorzystywanie powinności mieszkańców w XVIII wieku stworzyły podstawy materialne dla rozwoju przemysłu w całym ówczesnym państwie pruskim, które weszło na drogę wytężonego uprzemysłowienia. W przypadku ziemi rybnicko-wodzisławskiej czynnikiem decydującym było występowanie bogactw naturalnych: węgla kamiennego, soli kuchennej, gipsu, wapienia oraz źródeł solankowych i siarczanych.

    Węgiel kamienny zaczęto eksploatować na terenie Górnego Śląska w II połowie XVIII wieku. Pod koniec XVIII wieku i w XIX wieku na terenie Biertułtów w ich zachodniej i wschodniej części miały miejsce badania pól górniczych, na których rozpoczęto wydobywanie węgla. Pierwszą kopalnię „Hoym” założyła w 1792 roku Kamera Wojenno-Dominalna we Wrocławiu. Jej szyby znajdowały się w okolicach dzisiejszego ośrodka gimnastycznego przy ulicy Sokolskiej. W 1834 roku nabył ją Cuno z Raciborza, właściciel kopalni „Sylwester” położonej przy obecnej ulicy Wypandów i połączył w jeden zakład. W 1840 roku przyłączył do niej pole górnicze Biertułtowy. W tym czasie powstała również kopalnia „Reden”. W 1858 roku powstała kopalnia „Emma”. Wymienione kopalnie znajdują się w tzw. niecce jejkowickiej, określonej w przybliżeniu miejscowościami: Niewiadom – Pszów – Radlin – Niedobczyce. Wydobywany w nich węgiel posiadał wysoką kaloryczność i ten fakt zaważył m.in. na zbudowaniu w roku 1911 nowego wydziału koksowni w kopalni „Emma” w jej bezpośrednim sąsiedztwie.

    Biertułtowy z istniejącymi na ich terenie kopalniami stały się pod koniec XIX wielu silnym ośrodkiem przemysłu wydobywczego. W 1903 roku powstało przedsiębiorstwo pod nazwą Rybnickie Gwarectwo Węglowe, z siedzibą w Berlinie. Natomiast w latach 1907-1925 miało swoją siedzibę w budynku I Zarządu Kopalni „Emma”, a później w budynku przy dzisiejszej ulicy Rogozina 52 w Radlinie.

    Analogicznie jak i na innych terenach postępuje alfabetyzacja, upowszechnianie szkolnictwa. W 1864 roku w Biertułtowach utworzona zostaje szkoła podstawowa. W kolejnych latach powstawały kolejne szkoły.

    Pocztówka z Kolonii Emma w Radlinie z ryciną przedstawiającą dzisiejszą kopalnie “Marcel” (Emmagrube)

    Według spisu ludności z 1910 roku Biertultowy miały 2487 mieszkańców, Kolonia Dołki 119, Kopalnia Emma 1205, Głożyny 1280, Obszary 608. W dużej części mieszkańcy tych miejscowości zatrudnienie byli w ościennych kopalniach. Ich właściciele w latach 1890-1922 dla części z nich wybudowali wielorodzinne budynki, a nawet całe ich kolonie, jak chociażby w przypadku osady Kopalni „Emma” tzw. „familoki”.

    Klęska Niemiec, odrodzenie się Polski w 1918 roku ożywiło nadzieje wśród miejscowej ludności na przyłączenie do Polski.  Pod koniec 1918 roku kontytuuje się w Radlinie “Rada Robotnicza”, pozostająca pod wpływem Związku Spartakusa, jednak podkreślająca swoje związki z Polską (koncepcja “Polskiej  Republiki Radlińskiej”). Napotyka to na ostre reakcje władz niemieckich, łącznie z niepokojem we Wrocławskiej Radzie Ludowej, oraz w samym Berlinie. Landrat Hans Lukaschek (urzędnik administrujący powiatem) pisząc do swych zwierzchników, tak opisywał wydarzenia w Radlinie:  “Zainteresuje zapewne Radę Ludową rozwój stosunków we wsi Radlin, wsi przemysłowej z ok. 7000 mieszkańdów do której należy także kopalnia Emma. Tamtejsza Rada Robotnicza usamodzielniła się i w najbliższej przyszłości proklamować będzie z pewnością “Polską Republikę Radlińską” (…) Sprawa jest tym bardziej interesująca, że radlińska Rada Robotnicza jest czysto polska i usiłuje jawnie uratować od aresztowania przestępców znajdujących się w Radlinie, których dotąd nie udało się aresztować.”

    Kwestia ostatecznej przynależności państwowej Górnego Śląska, podjęta miała jednak zostać w oparciu o wyniki plebiscytu, zgodnie z ustaleniami traktatu wersalskiego. Został on wyznaczony na dzień 20 marca 1921 roku. W okresie wzmożonej akcji komisariatu plebiscytowego na terenie Górnego Śląska rozwinęła się bogata działalność ruchu polskiego w różnorodnych formach organizacyjnych. Na terenie Radlina działały na Obszarach od grudnia 1919 roku Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, a od 1920 roku Towarzystwo Polek. Także w Biertułtowach w marcu 1920 roku zawiązało się towarzystwo „Sokół”.

    Plebiscyt poprzedziły dwa kolejne powstania śląskie: pierwsze w 1919 roku i drugie w sierpniu 1920 roku. W obydwu, a także i w trzecim, które wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, brali udział mieszkańcy Obszar, Kopalni „Emma”, Głożyn i Biertułtów, ponosząc w nich ofiary. Na terenie kopalni “Emma” powstańcy skonstruowali powstańczy pociąg pancerny o nazwie “Pieron”, który odnaleść można na wielu fotografiach z czasów walk powstańczych.

    W głosowaniu dnia 20 marca 1921 roku na terenach dzisiejszego Radlina zdecydowanie wygrała strona polska. Na ogólną liczbę uprawnionych 1619 osób w Biertułtowach wzięły udział w głosowaniu 1594 osoby. Za Polską oddało głos 1043 osób, za Niemcami 548 (3 głosy były nieważne). Natomiast na Obszarach, kopalni „Emma” i Głożynach na 3490 głosujących za przyłączeniem do Polski głosowało 2638, a za przyłączeniem do Niemiec 842 (10 głosów było nieważnych). O przyszłości Górnego Śląska zadecydowała Liga Narodów zlecając ostatecznie rozstrzygnięcie sprawy Radzie Ambasadorów, która 20 października 1921 roku podjęła decyzję dotyczącą jego podziału. Ziemia rybnicko-wodzisławska została przyznana Polsce. W lipcu 1922 roku mieszkańcy miejscowości Obszary, terenów przy kopalni „Emma” oraz Biertułtów i Głożyn zostają obywatelami polskimi a ziemie te – po prawie sześciuset latach – zostają włączone do odrodzonego państwa polskiego.  Biertułtowy pozostały nadal gminą, a na jej czele stanął wójt Paweł Gruszczyk. Budynek gminy znajdował się wówczas przy dzisiejszej ulicy Rogozina.

    W wolnej Polsce (po 1922 roku)

    Konsum kopalni Emma przy styku ul. Korfantego i Czecha. (fot. archiw.)

    Po zmianie przynależności państwowej Radlin znalazł się w powiecie rybnickim województwa śląskiego.
    Z racji nowego układu politycznego miasto stało się miejscowością przygraniczną.

    Do Polski wróciły w 1922 roku wszystkie kopalnie rybnickie, w tym również kopalnia „Emma” w Radlinie. Należy podkreślić, że po roku 1922 baza ekonomiczna i własnościowe stosunki ekonomiczne w Rybnickiem nie uległy zmianie. Powodem takiego stanu rzeczy było to, że wszystkie większe zakłady przemysłowe pozostawały nadal w rękach kapitalistów zagranicznych, a przede wszystkim niemieckich. Oni też dysponowali prawem do eksploatacji bogactw, do produkcji i wyzyskiwania polskich mas pracujących.

    W okresie międzywojennym Rybnickie miało charakter rolniczo-przemysłowy. W latach 1923-1926 podobnie jak w całym woj. śląskim miała miejsce depresja ekonomiczna, w trzech następnych latach pewne ożywienie gospodarcze. W latach 1930-1934 panował powszechny kryzys, po którym nastąpiła pewna poprawa, która trwała aż do wybuchu wojny w 1939 roku. Zmniejszała się z roku na rok liczba zatrudnionych robotników. Środkiem walki z wyzyskiem kapitalistycznym i nędzą był strajk. Na specjalna uwagę zasługuje akcja strajkowa przeprowadzona w 1927 roku w kopalniach. Była ona wymierzona przeciwko polityce germanizacyjnej, uprawianej w stosunku do robotników polskich przez generalną dyrekcję. Sytuację robotników pogarszały urlopy turnusowe. W 1932 roku, w styczniu, prawie połowa załogi kopalni „Emma” w Radlinie poszła na czteromiesięczny urlop. W 1935 roku z kopalni „Emma” na urlopach dwumiesięcznych było 250 osób. Bezrobocie rosło w bardzo szybkim tempie i osiągnęło szczyt w 1934 roku. W całym województwie było wtedy 105 200 zarejestrowanych ludzi bez pracy, a na powiat rybnicki przypadło 22 174 osób. Sytuacja ekonomiczna w latach międzywojennych była więc ciężka, a okresami (1930-1934) wprost katastrofalna.

    10 maja 1923 roku w gospodzie Roberta Barteczki na Obszarach, powstaje „Towarzystwo Gry Piłki Nożnej Orzeł – Emma Obszary”. Drużyna wkrótce przyjmuje nazwę „Towarzystwo Sportowe Błyskawica” wiążąc się z Rybnickim Gwarectwem Węglowym (po wojnie zostanie połączona z drużyną Rymer Niedobczyce, co da początek Klubowi Sportowemu „Górnik Radlin„, późniejszemu wicemistrzowi I ligi w 1951 roku).

    W 1932 roku, na łamach pisma „Górnoślązak” (nr 6, z 8 stycznia 1932) podano dane statystyczne dotyczące liczby ludności powatu rybnickiego. Gmina Biertułtowy liczyła wówczas 5 948 mieszkańców, zaś gmina Radlin: 9 787. 

    16.08.1932 Wojewoda Michał Grażyński włączył gminę Biertułtowy do obwodu gminy Radlin. Rok później (konkretnie 1.08.1933) Radlin,  w ówczesnym kształcie, uzyskuje prawa gminy miejskiej na mocy postanowienia ustawy i finansach komunalnych. Nie były to jednak prawa miejskie a jedynie uznanie możliwości pobierania podatków miejskich.  

     

    II wojna światowa i sytuacja po wojnie

    W momencie wybuchu II wojny światowej ziemia rybnicko-wodzisławska, broniona szczupłymi oddziałami wojskowymi, szybko została zajęta przez hitlerowców. 1 września 1939 roku, koło godziny 5.00, oddziały Wehrmachtu, których głównym trzonem była V dywizja pancerna, ruszyły na ziemie rybnicko-wodzisławską na 84-kilometrowym odcinku. Z rejonu Raciborza uderzyła na miasto Wodzisław Śląski kolumna pancerna. Wobec przeważającej siły wroga wycofywały się z miasta rozbite kompanie Ochotniczych Oddziałów Powstańczych. Na uwagę zasługuje potyczka na Głożynach (dzielnica Radlina). Grupa polskich żołnierzy i powstańców z Ochotniczych Oddziałów Powstańczych wysadziła w dniu 1 września 1939 roku tunel rydułtowski. Następnie udało się im wycofać przez Rydułtowy w kierunku Wodzisławia, lecz na Głożynach zostali nagle zaskoczeni przez niemiecki oddział zmotoryzowany. W toku walki zginęło pięciu Polaków.

    Po klęsce wrześniowej nastąpiła fala terroru. W 1941 roku rozpoczęto akcję tzw. Volkslisty – wpisywania ludności na niemiecką listę narodową, nadając grupie I i II – zasłużonym Niemcom – pełne obywatelstwo niemieckie, zaś ludności polskiej, zapisanej do grupy III i IV, obywatelstwo na okres przejściowy, które mogło być w każdej chwili cofnięte.

    Na terenie ziemi rybnicko-wodzisławskiej organizowano również obozy hitlerowskie. Były to głównie obozy dla jeńców wojennych, głównie dla jeńców radzieckich. Oznaczone one były literą „R” (Rusen). Ponadto na terenie Radlina, oprócz normalnego obozu jeńców radzieckich pozostających w gestii Wehrmachtu, istniał specjalny oddział Sonderkommando R 195. Według danych na dzień 7 stycznia 1945 roku w obozie tym przebywało 1026 jeńców radzieckich.

    Ponadto Niemcy dopuszczali się również zbrodni grupowych. W początkach 1945 roku działania wojenne na froncie wschodnim zbliżały się do przedwojennych granic III Rzeszy Niemieckiej. Wojska radzieckie dotarły również do wschodnich przedmieść Rybnika, by tam zatrzymać się na długie 6 tygodni. Rybnickie powiatowe gestapo przeniosło się częściowo do budynku nowego ratusza w Radlinie-Biertułtowach, w którego podziemiach były cele więzienne. W Biertułtowach na terenie tzw. Ryjdyny, znajdował się nieczynny szyb kopalni węgla „Reden”. Szyb „Reden” stał się niemym świadkiem zbrodni dokonanej na Polakach przez zwolenników znajdującego się w agonii niemieckiego systemu totalitarnego. W szybie znajdują się zwłoki nieustalonej do tej liczby pomordowanych. Zidentyfikowano pięć ofiar wydobytych z szybu. W sumie wydobyto 8 ofiar. Nie zdołano ustalić dokładnej liczby ofiar, których ciała prąd wody przeniósł do podziemnych chodników.

    27 marca 1945 roku do Radlina wkraczają radzieccy żołnierze. Ostatnie akordy wojny spowodowały duże zniszczenia. Przystąpiono do odbudowy, uruchamiania administracji państwowej, otwierania szkół.
    Ziemia rybnicko-wodzisławska do 1954 roku obejmowała powiat rybnicki, z którego wyłoniono dwie powiatowe jednostki administracyjne, mianowicie powiat rybnicki i wodzisławski.
    W 1954 roku Radlin  będący wówczas “gromadą”  staje się samodzielnym  miastem.

    Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 9.10.1954 w sprawie nadania gromadzie Radlin statusu miasta

    Rybnicki tygodnik “Nowiny” w wydaniu z 31 lipca 1959 roku odnotowuje: “Można  śmiało  stwierdzić,  że gdyby nie kopalnia „Marcel”  Radlin nigdy nie byłby miastem.  Nie miałby  też  jasnych  perspektyw na  przyszłość. (…) W  ciągu minionych  15  lat władzy  ludowej  mieszkańcy  Radlina wybudowali  494  domków  jednorodzinnych, 8 kilometrów  dróg o trwałej nawierzchni, 3 km przewodów wodociągowych (…)” 
    (“Nowiny” Nr 30 (134), 1 lipca — 6 sierpnia 1959).
    Po II wojnie światowej Radlin zwiększa liczbę mieszkańców. Na początku lat 30 XX. wieku mieszkało w Radlinie  8 876 mieszkańców – w 1946 było ich już 14 031.

    Radlin, lata 50 XX wieku. (fot. archiw.)

    Lata 50., 60. i 70. to okres rozwoju miasta, głównie dzięki pozaprodukcyjnej działalności kopalni. Powstają m.in. Zakładowy Dom Kultury KWK Marcel, Dom Sportu, przychodnie zdrowia oraz nowe osiedla mieszkaniowe.To również okres największych sukcesów sportowych. W 1951 roku Klub Sportowy “Górnik Radlin” (kontynuator przedwojennych tradycji powstańczych klubów “Błyskawica Radlin” i “Rymer Niedobczyce”) uzyskuje tytuł Wicemistrza I Ligii Krajowej. Swą działalność prowadzi również Ośrodek Przygotowań Olimpijskich dla gimnastyków.

    Projekt Zakładowego Domu Kultury KWK Marcel (obecnie Miejski Ośrodek Kultury w Radlinie) autorstwa Krzysztofa Siemka. 

    W 1966 część ówczesnego Radlina włączono do Wodzisławia Śląskiego (fragment dziś znajdujący się w Wodzisławiu Śl, mianowicie okolica ronda przy ul. Rybnickiej, ul. Armii Krajowej i ul. Marklowickiej).

    W 1975 roku na wskutek reformy administracyjnej Radlin wraz z Pszowem, Rydułtowami i Marklowicami został włączony w granice Wodzisławia Śląskiego. Radlin, jako samodzielne miasto, znika z mapy Polski.

    Mapa powiatu wodzisławskiego z lat 60. Na mapie historyczne granice miasta Radlin. (źródło: Herold Wodzisławski)

    Era “Solidarności” i droga do samorządności…

    Latem 1980 roku przez Polskę przechodzi fala strajków, zapoczątkowana tzw. “Lubelskim Lipcem” (strajkami w Lublinie i Świdniku) oraz – szerzej – strajkami na Wybrzeżu w sierpniu 1980 roku.  Do akcji strajkowej dołączają się kopalnie na Górnym Śląsku, m.in. kopalnie Jastrzębie, Borynia, Moszczenica, XXX-lecie (w Pawłowicach), Morcinek, ZMP, Krupiński, 1 Maja i oraz radlińska Kopalnia Węgla Kamiennego „Marcel” (wówczas w Wodzisławiu Śl.) . “Marcel” wchodzi w skład Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Jastrzębiu-Zdroju.  Do postulatów strajkujących stoczniowców, górnicy dołączają własne, m.in. dodatków za szkodliwą pracę w zakładach przeróbczych, czy zaliczenia pylicy płuc do chorób zawodowych. Porozumienie ze stroną rządową górnicy podpisali cztery dni po Porozumieniach Gdańskich, 3 września 1980 roku w Jastrzębiu-Zdroju. Po stronie strajkujących Porozumienie podpisywali Jarosław Sienkiewicz (przewodniczący Międzyzakładowej Komisji Strajkowej, wcześniej przewodniczący komitetu strajkowego przy kopalni “Borynia”) i Stefan Pałka (elektryk przy KWK “Manifest Lipcowy”). Stronę rządową reprezentował ówczesny wicepremier Aleksander Kopeć.

    Pokojowe przemiany ustrojowe zapoczątkowane przez ruch “Solidarności” odcisnęły również wielkie piętno na terenach dzisiejszego Radlina. Zaangażowanie robotników regionu rybnicko-jastrzębskiego zostało zauważone również przy obradach Okrągłego Stołu w 1989 roku, gdzie, jako reprezentant strony opozycyjno-solidarnościowej zasiadł Alojzy Pietrzyk, związkowiec z “Solidarności”, związany z KWK “Jastrzębie” i KWK “Zofiówka”.

    Pikieta “Solidarności” z KWK Marcel. Kadr z filmu dokumentalnego “Skok ku wolności” (źródło: https://www.youtube.com/watch?v=Wnq9SJXayBg)

    W czerwcu 1989 roku dochodzi do pierwszych, częściowo wolnych wyborów do Sejmu i Senatu. Z okręgu nr 41 (okręg wodzisławski) w skład którego weszły tereny Radlina do Sejmu dostają się:
    Stanisława Krauz (Komitet Obywatelski, związana z NSZZ “Solidarność”) , Henryk Adam Sienkiewicz (Komitet Obywatelski, związany z NSZZ “Solidarność”) , Wilhelm Wolnik  (kandydat PZPR, później Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej) oraz Wiesława Kiermaszek-Lamla (PSL, późniejsza radna miasta Wodzisław Śl.). W sumie w okręgu wodzisławskim oddano 150 003 głosy ważne.

    Przemiana ustroju wyzwoliła również tendencje samorządowe. Pojawiły się postulaty wyłączenia z Wodzisławia Śląskiego miejscowości, włączonych do miasta podczas reformy w 1975 roku. Pierwszą miejscowością, która usamodzielniła się w ten sposób były Rydułtowy (1992), następnie Pszów i Marklowice (1995).
    Postulat odtworzenia samorządnego miasta Radlin, w swych historycznych granicach, pojawia się również na początku lat 90. Wówczas w mieście powstaje Radlińskie Towarzystwo Kulturalne (RTK), początkowo skupione wokół sprzeciwu wobec planów sprzedaży Zakładowego Domu Kultury KWK Marcel (miał zostać przeznaczony na cele handlowe). Proces ten udało się skutecznie powstrzymać, dzięki czemu placówka ta funkcjonuje do dziś, już jako Miejski Ośrodek Kultury w Radlinie.

    RTK skupia się w swej działalności wokół chęci poprawy sytuacji w zaniedbanej sferze kulturalnej oraz wokół działań na rzecz przemian w dziedzinie samorządności. Sam fakt stworzenia stowarzyszenia ze słowem “radlińskie” w nazwie, na początku lat 90. tworzył dobry grunt pod dalsze działania na rzecz usamodzielnienia się miasta.

    1997 – Miasto Radlin wraca na mapy…

    Rozporządzenie Rady Ministrów z 23.12.1996 roku w sprawie nadania Radlinowi statusu miasta.

    Referendum w sprawie odłączenia Radlina odbyło się w 1994 roku. Rozgorzała wówczas dyskusja lokalnych historyków i działaczy społeczno-politycznych na temat historycznych granic Radlina i możliwości reaktywacji miasta w dawnym  kształcie. Historyczna granica Radlina z Wodzisławiem Śląskim przebiega bowiem przez dzisiejsze osiedle Piastów w Wodzisławiu Śląskim i zmiany administracyjne spowodować mogły sytuacje, w której część bloków jednego osiedla znajdowałaby się w Wodzisławiu, zaś część w Radlinie.

    Jednakże głosy Radlina II , która to dzielnica w większości chciała pozostać wewnątrz Wodzisławia Śl., spowodowały, że referendum nie uprawniało do odłączenia Radlina. W 1995 roku Urząd Rady Ministrów wydał negatywną opinię na temat utworzenia samodzielnego miasta Radlin. Decyzję uzasadniano tym, że zbyt mało mieszkańców wzięło udział w zorganizowanych w tym temacie konsultacjach społecznych, zarządzonych uchwałą wodzisławskiej Rady Miejskiej. Dążenia do samodzielności Radlina były jednak tak wielkie, że kolejne konsultacje w tym temacie odbyły się  już rok później. 

    Inicjatorzy na rzecz samorządnego Radlina przeforsowali wytyczenie nowej granicy z Wodzisławiem Śl., biegnącej w większości wzdłuż pól głożyńskich, aż do hałdy przy KWK Marcel i dalej wzdłuż kopalnianej linii kolejowej.

    Rybnickie „Nowiny” w 1996 roku tak pisały o próbie odtworzenia samorządnego Radlina: „Ponad 7 tysięcy osób wypowiedziało się w przeprowadzonych przez Grupę Inicjatywną konsultacjach na temat utworzenia samodzielnego miasta. Przytłaczająca większość z nich poparła odłączenie tej miejscowości od Wodzisławia. Tylko kilka osób było przeciwnych. W Radlinie, zgodnie z informacjami uzyskanymi w ewidencji ludności, jest obecnie ok. 13,2 tys. uprawnionych do głosowania. Tak więc w konsultacjach wzięła udział ponad połowa dorosłych radlinian…” (Nowiny, 1996, nr 19 (2172)).

    Samodzielnym miastem Radlin stał się ponownie od 1 stycznia 1997 roku. Jednak już w nowym kształcie  – Radlin II, historyczna część miasta Radlin która nadała nazwę całemu miastu – pozostaje dzielnicą Wodzisławia Śląskiego.

    Dwa lata później reaktywowane zostają powiaty. Radlin znalazł się w powiecie wodzisławskim jako miejscowość graniczna z powiatem rybnickim.

    Burmistrzem samorządnego miasta Radlin, od samego początku (reaktywacji miasta w 1997 roku) jest Barbara Magiera, wcześniej nauczycielka, związana z harcerstwem, Radna Miasta Wodzisław Śląski, później Radna Miasta Radlin. Jedna z inicjatorek odłączenia się Radlina ze struktur Wodzisławia Śląskiego.

    W skład pierwszej Rady Miejskiej w Radlinie weszli:

    1. Eugeniusz Branny
    2. Józef Bugla
    3. Mirosław Chłodek
    4. Piotr Cybułka
    5. Zbigniew Dzierżęga
    6. Czesław Grzegoszczyk
    7. Jan Grzesik
    8. Jan Holzenbach
    9. Adam Jureczko
    10. Franciszek Kalisz
    11. Piotr Kowalski
    12. Stefan Lukoszek

     

    13. Barbara Magiera
    14. Andrzej Menżyk
    15. Henryk Rduch
    16. Antoni Solich
    17.Zygmunt Spandel
    18. Ewa Spas
    19. Bogusław Strączek
    20. Leon Topol
    21. Bernard Walecki
    22. Tadeusz Walocha
    23. Michał Wawrzyniak
    24. Konrad Zieleźny

    Radlin, już jako samorządne miasto, w szybkim czasie podejmuje szereg inwestycji poprawiających zarówno wizerunek, jak i funkcjonowanie miasta. Własnością miejską stają się m.in. Zakładowy Dom Kultury KWK Marcel, biblioteka publiczna oraz Dom Sportu, przekształcone wkrótce w Miejski Ośrodek Kultury i Sportu, a później w osobne instytucje: Miejski Ośrodek Kultury(MOK), Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (MOSIR) oraz Miejską Bibliotekę Publiczną (MBP). Instytucje te szybko przechodzą gruntowne remonty. Na deskach odnowionego ośrodka kultury występują krajowi i zagraniczni artyści, zaś na salach MOSIRu rozgrywane są rozgrywki sportowe różnych dyscyplin.

    Usamodzielnienie się Radlina pobudza również aktywność wielu ludzi do angażowania się w sprawy miejskie. Oprócz Radlińskiego Towarzystwa Kulturalnego powstają szybko kolejne, nowe organizacje, takie jak Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych, Forum Firm, Biuro Porad Obywatelskich w Radlinie, Radlińska Przystań, Stowarzyszenie “SZOK”, “Młody Radlin” czy “Aktywni Społecznie”.

    Bogate tradycje sportowe Radlina przekładają się również na aktywność klubów sportowych. Pod koniec lat 90. największe sukcesy święci siatkarska sekcja Klubu Sportowego “Górnik Radlin”, później samodzielny Siatkarski Klub “Górnik Radlin”. Aktywnie działają lokalne komisje Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, przede wszystkim sekcja turystyki kolarskiej. Swoje sukcesy na arenie krajowej oraz międzynarodowej święcą również kluby szermiercze oraz gimnastycy z Klubu Gimnastycznego “Radlin”. 

    Mecz siatkarzy “Górnika Radlin” (sezon 1995/96)

    Wychowankiem tego ostatniego jest m.in. rodowity radlinianin, Leszek Blanik, złoty medalista olimpijski z igrzysk w Pekinie (2000) oraz brązowy medalista z igrzysk w Sydney (2008). Leszek Blanik jest jednym z dwudziestu radlińskich olimpijczyków.
    Z tego powodu  w 2007 roku, podczas jubileuszowego dla Radlina roku (10-lecie samorządności) centralny plac przy Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Radlinie, nazwano imieniem “Radlińskich Olimpijczyków”. Odsłonięcia tablicy dokonali wraz z Burmistrzem Radlina, radlińscy olimpijczycy: Alfred Kucharczyk (gimnastyka), Marian Pieczka (gimnastyka), Andrzej Biegalski (boks), Mikołaj Kubica (gimnastyka), Leszek Bandach (szermierka), oraz Zbigniew Kicka (boks).

    Jednak przed Radlinem stają również nowe wyzwania. Ośrodek Pomocy Społecznej w Radlinie, dzięki stworzonej Diagnozie Problemów Społecznych szybko definiuje największe bolączki miasta. Zmusza to władze Radlina do podjęcia pionierskich na skalę kraju działań w ramach Programu Aktywności Lokalnej w Radlinie (PAL). Oprócz typowej działalności pomocowej, Ośrodek organizuje szereg działań z zakresu animacji kulturalnej i integracji mieszkańców, pomagając im radzić sobie z najważniejszymi problemami.

    Okres po 1997 r. to czas wzmożonych inwestycji infrastrukturalnych i działań pro-społecznych. Uruchomienie środków przedakcesyjnych a później unijnych, daje możliwość wsparcia miejskiego budżetu środkami z zewnątrz. W ten sposób – wspólnie z innymi gminami regionu – udaje się doprowadzić do skanalizowania obszaru miasta, czy dokonania termomodernizacji wielu instytucji publicznych, w tym szkół.
    Miasto rozpoczyna także współpracę międzynarodową – władze Radlina podpisują umowy partnerskie z niemiecką miejscowością Genthin, czeskim miastem Mohelnice oraz Rohatynem na zachodniej Ukrainie.

    Równolegle rozpoczęto prace rewitalizacyjne na zabytkowym osiedlu Emma. Głównym efektem tych działań była rekultywacja terenu dawnej bocznicy kolejowej, tzw. “Szluchty” (z niem. schlucht – wąwóz) i utworzeniu z niej centrum rekreacyjnego, wraz z kompleksem sportowym”Orlik 2012″.

    Rekultywacja terenu “Szluchty” na Kolonii Emma.

    W ramach obchodów 15-lecia samorządności Radlina oddano do użytku nową fontannę miejską w kształcie serca, oraz zapowiedziano budowę pierwszej na przemysłowej części Górnego Śląska tężni solankowej.
    Tężnia w Radlinie powstaje w 2014 roku i szybko staje się jedną z wizytówek turystycznych regionu rybnicko-wodzisławskiego i zupełnie zmienia charakter dotychczasowego Radlina, kojarzonego wyłącznie z przemysłem.

    Uruchomienie radlińskiej fontanny z okazji 15-lecia miasta 21 listopada 2012

    Przynależność administracyjno-terytorialna

    Państwo piastowskie:

    • wczesne średniowiecze: górnośląski kompleks osadniczy, pogranicze terytoriów plemiennych Gołężyców i Opolan,
    • wiek X :piastowskie państwo Mieszka I, w wieku XI i XII przejściowo pod panowaniem czeskim,
    • wiek XII : piastowskie państwo polskie.
    • po podziale Bolesława Krzywoustego: księstwo dzielnicowe Władysława zwanego Wygnanym,
    • lata 1211-1230: Księstwo Opolsko-Raciborskie księcia Kazimierza,
    • lata 1239-1246: Księstwo Opolsko-Raciborskie księcia Mieszka II zwanego Otyłym,
    • do roku 1281: Księstwo Opolsko-Raciborskie księcia Władysława,
    • lata 1281-1336: Księstwo Raciborskie pod panowaniem książąt piastowskich.

    W lennej zależności od Czech:

    • lata 1337-1367: Księstwo Opawsko-Raciborskie księcia Mikołaja II Przemyślidy,
    • lata 1367-1437: Księstwo Raciborskie książąt Przemyślidów,
    • lata 1452-1483: Księstwo Karniowskie księcia Mikołaja.

    Dziedziczne terytorium Korony Czeskiej:

    • lata 1483-1502: Księstwo Karniowskie pod bezpośrednim zwierzchnictwem królów czeskich Macieja Korwina i Władysława Jagiellończyka.

    Królestwo Czech:

    • lata 1502-1526: Prowincja Śląska, Księstwo Opawskie, Mniejsze Wolne Państwo Stanowe Wodzisław.

    Niemieckie Cesarstwo Habsburgów:

    • lata 1526-1742: Prowincja Śląska, Księstwo Opawskie, Mniejsze Wolne Państwo Stanowe Wodzisław.

    Niemieckie Państwo Pruskie:

    • lata 1742-1816: Prowincja Śląska, Departament Kameralny Wrocławski, Powiat Ziemski Pszczyna,
    • lata 1816-1818: Prowincja Śląska, Rejencja Opolska, Powiat Pszczyński,
    • lata 1818-1921: Prowincja Śląska, Rejencja Opolska, Powiat Rybnicki.

    Rzeczpospolita Polska:

    • lata 1921-1939: Województwo Śląskie, Powiat Rybnicki,

    Rzesza Niemiecka (okupacja hitlerowska):

    • lata 1939-1945 : Regierungsbezirk Katowitz, Kreis Rybnik,

    Rzeczpospolita Polska:

    • lata 1945-1952 Województwo Katowickie, Powiat Rybnicki,

    Polska Rzeczpospolita Ludowa:

    • lata 1952-1954: Województwo Katowickie, Powiat Rybnicki,
    • lata 1954-1975: Województwo Katowickie, Powiat Wodzisławski, samodzielne miasto Radlin,
    • lata 1975-1989: Województwo Katowickie, dzielnica miasta Wodzisław Śląski,

    Rzeczpospolita Polska:

    • lata 1989-1996: Województwo Katowickie, dzielnica miasta Wodzisław Śląski,
    • od stycznia 1997 roku: ponownie samodzielne miasto Radlin, Województwo Katowickie
    • od stycznia 1999 roku: Województwo Śląskie, Powiat Wodzisławski, miasto Radlin.

    Herb Radlina

    Herb Radlina został zatwierdzony w obecnej postaci 4 września 1997 roku przez Radę Miejską w Radlinie. Zgodnie z opisem zawartym w uchwale herb umieszczony jest w tarczy herbowej, w której znajduje się pole w kolorze zielonym. W polu znajduje się złote serce. Z serca wyrasta złota łodyga, zakończona trzema kwiatami o pięciu płatkach w kolorze białym. Na łodydze wyrastającej z serca znajdują się cztery listki w kolorze złotym. Na każdej z trzech łodyg wyrastających z łodygi głównej znajdują się pod dwa listki w kolorze złotym.

    Herb miasta Radlin

    Wcześniej poszczególne dzielnice Radlina posiadały własne herby (godła). W godle Radlina Dolnego widnieje wieśniak toczący przed sobą koło wozu. Inne było godło Radlina Górnego – serce z którego wyrastały trzy kwiaty o długich łodygach. W roku 1865 władze pruskie połączyły oddzielne kancelarie Radlina dolnego i Radlina Górnego. Utworzona z połączenia gmina przyjęła nazwę Radlin, lecz używała nadal godła Radlina Górnego. Należące dawniej do Radlina Górnego Głożyny nie posiadały nigdy własnej kancelarii i nie używały własnej pieczęci z godłem. Oddzielna natomiast kancelarię utworzono za czasów pruskich w należących do Radlina Dolnego Obszarach. Obszary używały własnej pieczęci, na wizerunku której widniały trzy skrzyżowane narzędzia rolnicze: kosa, cep i grabie. Własne godło posiadały również Biertułtowy – pług z lemieszem, długim dyszlem, dwoma kołami i rączką.

    Logo “Miasto z sercem”

    Logotyp miasta Radlin (projekt: Krzysztof Pietrek)

    Od 2007 roku Radlin w swej działalności promocyjnej wykorzystuje logotyp autorstwa Krzysztofa Pietrka, wraz z hasłem promocyjnym “miasto z sercem”.
    Motyw serca, zaczerpnięty z herbu, szybko staje się myślą wiodącą w wielu działaniach miejskich. Mocno akcentowane stają się takie zagadnienia jak ekologia, ochrona zwierząt, przeciwdziałanie wykluczeniom, partycypacja, szerokie konsultacje społeczne oraz aktywna współpraca z trzecim sektorem. Radlin, jako jeden z pierwszych w kraju samorządów opracowuje Strategię Zrównoważonego Rozwoju w sposób partycypacyjny, z udziałem mieszkańców. Miasto mocno angażuje się również na rzecz usprawniania administracji. Od początku Radlin zaangażowany był w pionierski w kraju System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej.

    Do pobrania: